پس از انتخابات پارلمانی، احزاب وارد مذاکرات برای تشکیل ائتلاف می‌شوند. اما این فرآیند چگونه آغاز می‌شود و در صورت شکست مذاکرات چه اتفاقی می‌افتد؟ در اینجا نگاهی به مراحل تشکیل دولت جدید در آلمان می‌اندازیم.
آیا برای تشکیل دولت جدید در آلمان نیاز به دستور رسمی است؟
خیر. برخلاف برخی کشورها مانند اتریش، در آلمان رئیس‌جمهور مأموریت خاصی برای تشکیل دولت صادر نمی‌کند. این مأموریت مستقیماً از نتایج انتخابات ناشی می‌شود. در این انتخابات، حزب اتحادیه (CDU/CSU) بیشترین آرا را کسب کرده و فردریش مرتس، رهبر این حزب، مذاکراتی را با حزب سوسیال‌دموکرات (SPD) آغاز خواهد کرد. ائتلاف این دو حزب می‌تواند در پارلمان اکثریت را به دست آورده و مرتس را به‌عنوان صدراعظم انتخاب کند. مرتس پیش‌تر اعلام کرده که با حزب راست‌گرای افراطی “آلترناتیو برای آلمان” (AfD) ائتلاف نخواهد کرد.
انتخاب صدراعظم چگونه انجام می‌شود؟
بر اساس قانون اساسی آلمان، پارلمان جدید حداکثر تا سی روز پس از انتخابات، یعنی تا ۲۵ مارس، باید نخستین جلسه خود را برگزار کند. اما ممکن است مذاکرات ائتلافی طولانی‌تر شوند.
به گزارش تاگس‌شاو، مهم‌ترین نکته این است که پارلمان به‌طور مستقل نمی‌تواند فرایند انتخاب صدراعظم را آغاز کند. این وظیفه رئیس‌جمهور است که طبق ماده ۶۳ قانون اساسی، نامزد پیشنهادی خود را به پارلمان معرفی کند. رئیس‌جمهور معمولاً فردی را پیشنهاد می‌دهد که پس از مذاکرات ائتلافی بیشترین شانس را برای کسب اکثریت آرا در پارلمان دارد. در این صورت، فردریش مرتس به‌عنوان نامزد معرفی خواهد شد.
آیا رئیس‌جمهور برای پیشنهاد نامزد مهلتی دارد؟
خیر، قانون اساسی آلمان ضرب‌الاجل مشخصی را تعیین نکرده است. اما در تفسیرهای حقوقی آمده که این پیشنهاد باید در “زمان مناسب” ارائه شود و رئیس‌جمهور می‌تواند پیچیدگی مذاکرات را در نظر بگیرد.
روند دقیق انتخاب صدراعظم در پارلمان چگونه است؟
ماده ۶۳ قانون اساسی آلمان سه مرحله را برای انتخاب صدراعظم پیش‌بینی کرده است:
۱: رئیس‌جمهور نامزدی را معرفی می‌کند. اگر بیش از نیمی از اعضای پارلمان (اکثریت مطلق) به او رأی دهند، رئیس‌جمهور موظف است او را منصوب کند. در غیر این صورت، فرآیند وارد مرحله دوم می‌شود.
۲: پارلمان ۱۴ روز فرصت دارد تا با اکثریت مطلق، نامزد موردنظر خود را انتخاب کند. در این مدت، چندین دور رأی‌گیری امکان‌پذیر است.
۳: اگر بعد از ۱۴ روز هنوز صدراعظم انتخاب نشده باشد، رأی‌گیری نهایی برگزار می‌شود. در این مرحله، دیگر نیازی به اکثریت مطلق نیست و نامزدی که بیشترین آرا را به دست آورد، برنده خواهد شد. رئیس‌جمهور سپس دو گزینه دارد: یا این فرد را به‌عنوان صدراعظم منصوب کند (که ممکن است به تشکیل یک دولت اقلیت منجر شود) یا پارلمان را منحل کرده و دستور برگزاری انتخابات جدید را در عرض ۶۰ روز صادر کند.
آیا رأی‌گیری برای انتخاب صدراعظم مخفیانه است؟
طبق آیین‌نامه پارلمان، رأی‌گیری با برگه‌های مخفی انجام می‌شود.
اگر مذاکرات ائتلافی شکست بخورد، آیا فوراً انتخابات جدید برگزار می‌شود؟
خیر. در چنین شرایطی، رئیس‌جمهور فرآیند انتخاب صدراعظم را متوقف کرده و منتظر نتیجه مذاکرات خواهد ماند. اما طبق قانون اساسی، در نهایت پارلمان باید روند انتخاب را آغاز کند و تنها در صورت عدم موفقیت، انتخابات مجدد برگزار خواهد شد.
در دوره انتقالی، اولاف شولتس به‌عنوان “صدراعظم سرپرست” اداره امور را بر عهده خواهد داشت. اما او نمی‌تواند درخواست رأی اعتماد کند، زیرا سمت او دیگر بر مبنای حمایت پارلمان نیست، بلکه به درخواست رئیس‌جمهور به‌طور موقت در قدرت باقی می‌ماند.
نقش رئیس‌جمهور در صورت شکست مذاکرات چیست؟
پس از انتخابات ۲۰۱۷، مذاکرات برای تشکیل ائتلاف موسوم به “جامائیکا” میان احزاب اتحادیه، سبزها و دموکرات‌های آزاد (FDP) شکست خورد. در آن زمان، رئیس‌جمهور فرانک‌والتر اشتاین‌مایر جلساتی را با رهبران احزاب برگزار کرد و سرانجام پیشنهاد کرد که آنگلا مرکل دوباره به‌عنوان صدراعظم انتخاب شود. این پیشنهاد از سوی ائتلاف بزرگ CDU/CSU و SPD پذیرفته شد.
بنابراین، در صورت شکست مذاکرات، رئیس‌جمهور می‌تواند نقش کلیدی در متقاعد کردن احزاب برای یافتن راه‌حلی جهت تشکیل دولت ایفا کند.
