همدردی افغان ها با جامعه و مردم آلمان به دنبال حادثه دل‌خراش منهایم که مُنجر به قتل پلیسی در این شهر شد، موضوع بحث من با تعدادی از فعالین مدنی، هنرمندان، و کاربران شبکه‌های اجتماعی در آلمان است. گفته شده این حمله با انگیزه افراط‌گرایانه اسلام رادیکال جوان ۲۵ ساله افغانستانی به دنبال بحث و جدل در جریان برگزاری یک جلسه، توسط گروهی که گفته شده مربوط به راست افراطی بودند صورت گرفته است. این حمله به شدت وحشت‌برانگیز بود و همه را بُهت‌زده و شوکه کرد؛ از سیاست‌مداران رده بالا گرفته تا شهروندان عادی، از دانش‌جویان گرفته تا پناهندگان؛ همه به نوبه خود اظهار تسلیت کردند و واکنش‌شان نسبت به این حادثه توام با حس همدردی و عزاداری بود. بحث مهم وفرضیه قالب این بود که وقتی، با ادعای این که از خشونت و جنگ و وحشی‌گری از کشورت فرار کردی و به این منظور تقاضای پناهندگی به جامعه مهمان کردی و به گمان اغلب، وقتی سال‌ها این‌جا زندگی کردی، از مزایای دولتی، امنیت، رفاه، سیستم رهایشی پزشکی، امکانات تحصیلی، آموزش زبان و هم‌گرایی استفاده کرده و به قولی نمک پروده باشی، طبیعتا نمک‌دان را نخواهی شکست و باعث ایجاد خشونت و جنایت و گرفتن جان انسان‌ها نخواهی شد. ولی مشکل است انتظار رفتارانسانی، متمدنانه، و بر اساس قوانین حقوق بشری و شهروندی را از افراط گرایانی که با دستمایه دین و عقاید ( روان پریشانه و متحجرانه) مغز‌شوئی شده‌اند داشت. این در حالی است که تقریبا همه کسانی که از افغانستان به آلمان پناهنده شدند، از نقض تمام قوانین انسانی، خشونت بی حد و مرز، تبعیض و توهین فراوان، شکنجه و قتل فرار کرده و به این‌جا پناه آورده‌اند. بروز رفتارهای خشن، افراطیت (چه دینی و چه راست و چه چپ) از این افراد همه را مات و مبهوت کرده و سوال‌های فراوانی را هم در ذهن میزبانان ایجاد کرده است.
سوال‌هایی که ممکن است ذهن بسیاری را در این زمینه درگیرکرده باشد:
۱- وقتی شخصی به دلیل تمام موارد بالا،کشورش را رها می‌کند و بعد از پیمودن راه‌های خطرناک مهاجرت به سرزمین‌های به اصطلاح غربی پناه می‌آورد، چرا در مواردی ( هرچند اندک) اینگونه رفتارهای افراط‌گرایانه و خشونت‌بار را بروز می‌دهد؟
۲- با در نظر‌داشت این که جرم ( عملی شخصی) است، ولی چه مواردی باید پیش‌فرض اهدای پناهندگی به افراد باشد؟
۳- در چه مواقعی و یا با بروز کدام علائم می‌توان شخص را به ظن گرایش به افراطگرایی و خشونت، زیرذره‌بین امنیتی قرار داد؟
۴- نقض چه رفتارهای اجتماعی و شهروندی ممکن است پیش‌زمینه‌ای برای گرایشات افراط‌گرایانه باشد؟
وقتی می گویم گرایشات افراط‌گرایانه، منظورم گرایشات شدید دینی،عقیدتی،راست، چپ، دگرباش‌ستیزی، ادعای برتری‌نژادی، حجاب‌های افراطی و خشونت ( از هر نوعش) است.
با این مقدمه، سعی کردم واکنش برخی از کاربران‌مان در واکنش به گزارش‌های حادثه منهایم که در روزهای اخیراز شبکه امل منتشرشد را مرور کنم. در همین حال نظر برخی فعالان شبکه‌های اجتماعی در این زمینه را هم در این مقاله گنجاندم.
واکنش کاربران و مخاطبین فارسی‌زبان شبکه امل در زمینه حادثه منهایم:
در نخست باید یادآور شوم، تعداد زیادی از دوستان و آشنایانی که در آلمان می‌شناسم، استوری و در مواردی نمایه فیسبوک‌شان را با تصویر و پیام تسلیت به پلیس شجاع آلمانی که جانش را در این حادثه از‌دست داد، مزین کرده بودند.
حبیب جامی « دیزاینر،یوتیوبر و فعال شبکه‌های اجتماعی مقیم آلمان» با بروز‌رسانی طرحی درخور، با بازماندگان این حادثه و مردم آلمان همدردی کرده و ضمن پُست کردن این طرح در انستاگرامش، در تماسی که با او گرفتم می‌گوید : “افراطگرایی یعنی تضعیف پیوندهای اجتماعی”. “افراطگرایی ممکن است مُنجر به کاهش حس هم‌بستگی و پیوندهای اجتماعی شود”. “وقتی افراد تنها به منافع و نیازهای خود فکر می‌کنند، اهمیت همکاری، کمک به دیگران و تعامل اجتماعی کاهش می‌یابد. این امر می‌تواند منجر به تضعیف بنیادهای اخلاقی و اجتماعی جامعه شود”.
Design: Habib Jami
با نشر اولین گزارش در امل فرانکفورت، بیشتر کاربران اظهار تاسف کردند وبا بازماندگان و دولت آلمان احساس همدری نشان دادند. در همین زمینه شهاب یکی از کاربران، در کامنتی که به آلمانی نوشته، گفته: ” باید با جنایت‌کار برخوردی قانونی کرد تا در آینده مرتکب چنین جنایتی نشود”. “به این دلیل که به خاطر این فرد« کثیف» آبروی بقیه افغانها هم خواهد رفت”. دولت آلمان باید جنایت‌کار را مجازات کند”.
یکی دیگر از کاربران بنام بشیر نوشته: ” اشتباه بزرگ را دولت آلمان بدوش دارد، چرا افراد افراطی را شناسایی و از کشور اخراج نمی‌کنند؟ می‌گذارند تا یک حادثه خطرناک ببار بیاید باز تصمیم می‌گیرند! این شخص منحیث یک طالب افراطی اسلامی در دفتر رسمی آلمان ثبت است و ورقه اخراج خود را هم گرفته بود حال مقصر اصلی کیست”؟
البته این اظهار نظر و موجودیت چنین مدارکی هنوز مشخص نشده و تنها نظر این کاربر است.
با نشر دومین گزارش در این زمینه هم؛ کاربران نظرات مختلف، ولی روی محور ( مجازات جنایت‌کار) اریه کردند. کاربری بنام فهیم نوشته: ” مجرم مجرم است از هرجا باشد و جرم مطابق قانون شخصی و فردی می‌باشد نه مربوط یک کشور، دیپورت اشخاص جنایت‌کار باید از قبل با جدیت تطبیق می‌شد. جای تفکر است این فرد مجرم در ۱۳ سالگی به آلمان آمده ،در آلمان درس خوانده در جامعه آلمان تربیه و بزرگ شده با شهروند آلمانی ازدواج کرده پیشینه جرم هم نداشته”.
ما گزارش اول از چند و‌چون حادثه را در امل برلین هم منتشر کردیم و باز هم واکنش کاربران زیر این پُست بیشتر در نکوهش عمل قاتل و تسلیت به بازماندگان و دولت آلمان بود. کاربری بنام حمید نوشته: “هیچ ارزش و آبرویی برای ما نماند، خیلی مسائل در زندگی اجباری‌است از جمله انتخاب مملکت که کجا بدنیا بیایی. “بچه بدنیا می‌آرند و روانی می‌فرستند اروپا آدم میکشه اسمشم می‌گذارند پدر و مادر اینا به ما پناه دادند، هویت که در ایران را نداشتیم را دادند بعد ما اینارا بکشیم بعد معتقدیم دین ما دین صلح و دوستی است” ؟!
و عزیزه نوشته: “خدا اینگونه افراد نااهل را جزا بدهد که نام همه افغانها را بد ساخت “. “این بی‌غیرت با داشتن زن و فرزند به جرمی دست زد که جزایش حبس ابدی است”. “جای تاسف است”.
افراطگرایی راست به عنوان تهدید جدی برای دموکراسی:
کاربران زیر خبری در مورد افراطگرایی راست به عنوان تهدید جدی برای دموکراسی، هم نظرات جالبی نوشته بودند.
سید مسعود نوشته است: ” هر عضو گروه افراطی تروریستی شناسایی و دوباره نزد همان گروه تروریستی فرستاده شود. افراطگرایی از هر دین که باشد محکوم هست”. در همین حال کاربردیگری بنام احمد نوشته: ” گناه یک شخص گناه یک ملت نیست”.
نظرهنرمندان و دوستانی که دغدغه حقوق بشر و هم‌گرایی دارند:
Painting: Mohamad Tariq Habibi
با اندکی جستجو به طرح و پُست آقای محمد طارق حبیبی «هنرمند،نقاش،و طراح» چیره‌دست هراتی برخوردم که نماد همدردی و هم‌گرایی دو جامعه افغانستان و آلمان را با هنرمندی و زیبایی چشم‌نواز، روی بوم نقاشی نقش آفرینی کرده بود. آثار این هنرمند در کشورهایی چون آلمان، آمریکا، ازبکستان، دُبی و ایران به نمایش گذاشته شده است. او تا حال ۱۰۰ها هنرجوی خانم و آقا را در هرات، آموزش هنر داده است. او از ماه اپریل ۲۰۲۴ در آلمان زندگی می‌کند.
انگیزه طرح نقاشی ( هم بستگی وهم‌دردی) هنرمند افغان:
از او در مورد انگیزه این طرح زیبایش که او آن‌را ( هم‌بستگی وهم‌دردی) می‌نامد پرسیدم، او گفت:” این اثر به حادثه وحشتناک منهایم اشاره دارد و به خاطر همدردی با جامعه بزرگ آلمان خلق شده است”.او با یادآوری این مطلب که این حادثه تمام جامعه افغانستانی را تحت تاثیر قرارداده افزود: ” مهاجرین افغانستانی، قدردان و سپاس‌گزار دولت و ملت آلمان، به خاطر فراهم سازی زمینه زندگی، تحصیل و اشتغال آن‌ها، در جامعه میزبان‌اند”.” به عقیده من،عمل یک شخص،آن‌هم کسی که از روی احساسات و گرایش‌های اسلام‌گرایانه‌افراطی انجام یافته، نمی‌تواند نمایندگی از یک ملت بزرگ کند. ما در کنار ملت آلمان از این حادثه متاثرایم و چنین عمل‌کرد‌هایی را شدیدا نکوهش می‌کنیم”.
راتب کاوه «استاد سابق دانشکده ژورنالیزم دانشگاه بلخ و فعال شبکه‌های اجتماعی مقیم آلمان» برایم در این زمینه گفت: “افراطگرایی مذهبی و رفتارهای غیرانسانی که منجر به خشونت و گرفتن جان انسان‌ها می‌شود، در هر جامعه‌ای غیر قابل قبول است”.” به نظر من لازم است که نهاد‌های مربوط، رفتارهای چنین افرادی را قبل ازاین‌که دست به خشونت بزنند، زیر نظر گرفته و به موقع شناسایی کنند.همچنین باید راه‌کار‌هایی جدی، در راستای مبارزه با افراطگرایی روی دست بگیرند”. “یکی از قوانین شبکه‌های اجتماعی بستن حساب کاربرانی است که مطالب خشونت‌آمیز نشرمی‌کنند و یا هم ترویج خشونت می‌کنند”.
تظاهرات افغان‌های ساکن فرانکفورت به احترام پلیس کشته شده در حادثه منهایم:
Foto: Parwiz Rahimi/Amal
در همین حال، تعداد زیادی از افغانها روز شنبه اقدامات تظاهراتی در جهت همدردی و همدلی با بازماندگان پلیس شجاع حادثه منهایم و جامعه آلمان در فرانکفورت را راه‌اندازی کرده بودند،. تعدادی ازعکس‌های این رویداد را این‌جا برای‌تان گذاشته‌ایم .
در روزهای آینده آلبوم کامل عکس از جریان این تظاهرات را در انستاگرام و فیسبوک امل بیننده باشید!
نویسنده : پرویز رحیمی
مطالب مرتبط ۱:آیا اخراج مجرمین افغان به افغانستان راه‌حل نهایی است؟
